Çalışanların "ulaşılamama hakkı" nedir?

Ulaşılamama hakkı nedir?

Ulaşılamama hakkı, çalışanların çalışma saatleri dışında, işyeri ile iletişimi (herhangi bir yaptırımla yüzleşme kaygıları bulunmaksızın) kesmeleri anlamına gelmektedir.

Teknolojik gelişmeler ve uzaktan çalışma modellerinin yaygınlaşması, iş ilişkilerinde yeni hukuki sorunları beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda, "ulaşılamama hakkı" kavramı önem kazanmaktadır.

Yazımızda, çalışanların ulaşılamama hakkını ele alacağız.

Ulaşılamama hakkı nedir?

Ulaşılamama hakkının yasal dayanağı nedir?

Ulaşılamama hakkı ile ilgili yükümlülükler nelerdir?

Ulaşılamama hakkının ihlali halinde haklarınız nelerdir?

Size nasıl yardımcı olabiliriz?

Ulaşılamama hakkının yasal dayanağı nedir?

Özellikle Covid19 salgınından sonra evden çalışma ile birlikte yaygınlaşan ulaşılamama hakkı ihlallerine yönelik henüz doğrudan bir yasal düzenleme yapılmamışsa da, aşağıda yer verdiğimiz yasal düzenlemeler kapsamında değerlendirme yapılması mümkündür:

• Anayasa’nın 50. maddesinde “Dinlenmek çalışanların hakkıdır.” şeklinde çalışanların dinlenme hakkı düzenlenmiştir.

• İş Kanunu'nun 46. maddesinde “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.” ve 63. maddesinde “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir.” şeklinde günlük ve haftalık çalışma saatleri düzenlenmiştir.

• Türk Medeni Kanunu'nun 24. maddesinde “Kimse hak ve fiil ehliyetlerinden kısmen de olsa vazgeçemez. Kimse özgürlüklerinden vazgeçemez veya onları hukuka ve ahlaka aykırı olarak sınırlayamaz.” şeklinde kişilerin temel hak ve özgürlüklerinden vazgeçemeyeceği düzenlenmiştir.

• Türk Borçlar Kanunu'nun 417/I. maddesinde “İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.” şeklinde işverenin çalışanı koruma yükümlülüğü düzenlenmiştir.

Ulaşılamama hakkı, işçinin kişilik haklarının, özel hayatının ve dinlenme hakkının bir tezahürü olarak değerlendirilerek bu hakkın normatif düzenlemeye kavuşturulması elzemdir. 

Nitekim ulaşılamama hakkı Avrupa Ülkelerinin mevzuatlarında çalışanı koruyan bir mekanizma olarak ele alınmıştır.

Ulaşılamama hakkı ile ilgili yükümlülükler nelerdir?

İşverenin çalışanın ulaşılamama hakkını gözetmesi herhangi bir yaptırım ile karşılaşmaması açısından önem arz eder. Özellikle, iş ilişkisi içerinde yönetim hakkını elinde bulunduran işverenin çalışanın haklarını gözetme yükümlülüğü gereği ulaşılamama hakkına saygı göstererek çalışanına çalışma saatleri haricinde e-posta, sms, arama ile ulaşmaktan kaçınmalıdır.

Ulaşılamama hakkı, çalışan açısından, iş-yaşam dengesinin kurulması, fiziksel ve ruhsal sağlığın korunması açılarından önem arz eder iken, işveren açısından, çalışan verimliliğinin arttırılması ve nitelikli iş gücünü çekme/tutma açılarından önem arz etmektedir.

Ulaşılamama hakkının ihlali halinde haklarınız nelerdir?

Günümüzde teknolojik araçlar vasıtasıyla sürekli işyeri ile bağlantıda kalmanın iş ilişkisini çekilmez kılması ihtimal dahilindedir.

Ulaşılamama hakkı ihlal edilen çalışan, iş ilişkisinin devamını çekilmez hale gelmesinden bahis ile iş akdinin haklı nedenle fesihi yoluna başvurabilir.

Sürekli olarak işyeri ile bağlantıda kalması sağlığı veya yaşayışı için tehlike teşkil eden çalışanlar İş Kanunu'nun 24/1-a maddesine dayanarak iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir.

İşyeri ile bağlantıda kalarak çalışmaya devam eden işçinin hak ettiği ücretin ödenmemesi İş Kanunu'nun 24/2-e maddesine dayanarak iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir.

Özel hayatına müdahale edilen çalışan, bu müdahalenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması sebebiyle İş Kanunu'nun 24/2 maddesine dayanarak iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir.

Öte yandan, ulaşılamama hakkı ihlal edilen çalışan, hem iş ilişkisi devam ederken müdahalenin sona erdirilmesi için dava açabileceği gibi iş ilişkisi süresince yahut sonrasında ihlal sebebiyle uğradığı zararlar için maddi-manevi tazminat davası açabilecektir.

İşveren, iş ilişkisi devam eder iken açılacak davaları sebep gösterilerek iş sözleşmesini feshedemez.

Size nasıl yardımcı olabiliriz?

İş hukuku, hem çalışan hem de işveren açısından ciddi özen ve dikkat gerektiren süreçler içerir. Dolayısıyla iş hukuku ile ilgili yasal süreçler hakkında bir avukata danışmanız önemlidir.

Pan & Partners olarak, nafaka ile ilgili tüm yasal süreçlerde her zaman yanınızda olduğumuzu ve hukuki destek vermeye hazır olduğumuzu belirtmek isteriz.

Unutmayın: Haklarını savunmak kişinin en değerli savaşıdır!

Not: Bu yazı, bilgilendirme amaçlıdır ve yasal tavsiye niteliği taşımamaktadır. Konu ile ilgili yasal düzenlemeler ve haklarınız hakkında bilgi edinmek için bir avukata danışmanız tavsiye edilir.